مولانا چه نگاهی به حکومت و حکمرانی داشت؟
تاریخ انتشار: ۹ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۹۵۰۹۳
عصر ایران؛ شیرو ستمدیده - بحث و فحص دربارۀ مقالۀ سوم فيه ما‌فيه، در نوبت قبل به اين‌جا رسيد كه معين‌الدين پروانه، كه نايب سلطان و از دوستداران مولانا بود، مشغلۀ حكومت‌داری را مانع حضورش در محضر مولانا برمی‌شمارد و مولانا هم كار او را فداكاری برای امنيت و عبادت مسلمين می‌داند.
مولوی در ادامۀ تجليلش از كار و بار مملكت‌داری معين‌الدين پروانه، می‌گويد:
«پس اين نيز كار خير باشد و چون شما را حق‌تعالی به چنين كار خير ميل داده است و فرط رغبت دليل عنايت است و چون فتوري باشد در اين ميل دليل بی‌عنايتی باشد كه حق‌تعالی نخواهد كه چنين خير خطير به سبب او برآيد تا مستحق آن ثواب و درجات عالی نباشد؛ همچون حمام كه گرم است آن گرمی او از آلت تون است، همچون گياه و هيمه و عذِره و غيره، حق‌تعالی اسبابی پيدا كند كه اگرچه به صورت آن بد باشد و كرِه، اما در حق او عنايت باشد، چون حمام او گرم می‌شود و سود آن به خلق می‌رسد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
جان كلام مولانا روشن است اما جملۀ او مبهم است و منطقا هم مشكلي دارد. مولوی به پروانه می‌گويد: «پس اين نيز كار خير باشد و چون شما را حق‌تعالی به چنين كار خير ميل داده است...».
قبل از اينكه ابهام لفظی و اشكال منطقی جملۀ فوق را بررسی كنيم، بهتر است ادامۀ سخن مولانا را بخوانيم: «و فرط رغبت دليل عنايت است و چون فتوری باشد در اين ميل دليل بی‌عنايتی باشد كه حق‌تعالی نخواهد كه چنين خير خطير به سبب او برآيد؛ تا مستحق آن ثواب و درجات عالی نباشد.»
می‌گويد رغبت فراوان به تدبير امور ملك، دلالت دارد بر عنايت خداوند به حاكمِ راغب و سستی‌پذيرفتن اين ميل، دلالت دارد بر بی‌عنايتي خداوند به حاكمِ سست. و سرّ اين بی‌عنايتی چيست؟ اين است كه خدا نمی‌خواهد آن خير مهم به دست آن حاكم محقق شود. و چون چنين شود، فرد حاكم مستحق ثواب و درجات عالی نخواهد بود.
اما جملۀ « پس اين نيز كار خير باشد و چون شما را حق‌تعالی به چنين كار خير ميل داده است...»، از اين حيث مشكل به نظر می‌رسد كه حرف «واو» در اين جمله زائد است. اگر اين «واو» واوِ تعليل است، معلوم نيست چرا پس از آن كلمۀ «چون» آمده است؛ چراكه «چون» هم در اين جمله برای تعليل به كار است و قرار گرفتنش پس از واوِ تعليل، زائد است.
با حذف آن واو گنگ، حروف «واو» در آغاز جملات بعدی نيز مصداق «واو تعليل» يا «واو نتيجه» خواهند بود. پس نهايتا بايد جملات فوق را اين طور بخوانيم:
«پس اين نيز كار خير باشد چون شما را حق‌تعالی به چنين كار خير ميل داده است و فرط رغبت دليل عنايت باشد و چون فتوری باشد در اين ميل دليل بی‌عنايتی باشد...»
اما اگر از اين خرده‌گيری مربوط به «علم معانی» بگذريم، اشكال منطقي جملۀ مذكور اين است كه مولانا مملكت‌داری معين‌الدين پروانه را مصداق كار خير می‌داند و در توضيح چرايي خير بودن كار معين‌الدين می‌گويد: «چون شما را حق‌تعالی به چنين كار خير ميل داده است.»
اگر مولانا گفته بود پس اين نيز كار خير باشد چون شما را حق‌تعالی به اين كار ميل داده است، جمله منطقا مشكلی نداشت ولی وقتی می‌گويد پس اين نيز كار خير باشد چون شما را حق‌تعالی به اين كار خير ميل داده است، دومين واژۀ «خير» در جملۀ مولانا زائد است.
احتمالا اين اشتباهی است ناشی از نگارش مريدان و نگاه سرسری مولانا به متن؛ چون كار خير ذاتا نيكوست. در واقع مولانا می‌خواسته بگويد «چون خدا شما را به اين كار ميل داده است، پس اين نيز كار خير باشد.»
اين جمله با اشعری‌گری مولانا كاملا مطابقت دارد؛ چراكه اشاعره فعل خدا را، هرچه كه بود، مصداق «خير» می‌دانستند.
پس اين جمله كه «حق‌تعالی شما را به اين كار خير ميل داده»، با مبانی كلامی مولانا همخوانی ندارد؛ چراكه از اين جمله چنين برمی‌آيد كه گويی كار خيری مستقل از ارادۀ خداوند وجود دارد. در حالي كه مولانا نيز مثل ساير اشاعره به حسن و قبح ذاتی اعتقادی نداشت و كار حَسَن يا قبيح را كاری می‌دانست كه خداوند به آن امر يا از آن نهی كرده است.
با اين حال مولانا، چنانكه در نوبت قبل گفتيم، مملكت‌داری معين‌الدين پروانه را كار گل می‌داند نه كار دل. هم از اين رو در پايان مقاله می‌گويد:
«همچون حمام كه گرم است آن گرمی او از آلت تون است، همچون گياه و هيمه و عذِره و غيره، حق‌تعالی اسبابی پيدا كند كه اگرچه به صورت آن بد باشد و كرِه، اما در حق او عنايت باشد، چون حمام او گرم می‌شود و سود آن به خلق می‌رسد.»
قلب سخن مولوی در حقيقت اين جمله است: «حق‌تعالی اسبابي پيدا كند كه اگرچه به صورت آن بد باشد و كرِه، اما در حق او عنايت باشد.»
تدبير امور ملك نيز برای مولانا، كه اصولا در آسمان مكاشفات و معانی سير مي‌كرد و چندان اهل قدم‌زدن روی زمين نبود، مثل انسان يا اسبابی بدصورت و كريه است كه در عين حال خدا نسبت به او عنايت دارد.
واژۀ عذِره يا عذرِه كه مولانا آن را به كار برده، معنايش «پليدی» است يا «جايی كه در آن پليدی جمع گردد». تون آتشدان حمام بوده و آلت تون هم گياه يا هِيمِه (هيزم) يا عذره بوده.
پس همان طور كه گرمای حمام از سوختن گياه و هيزم و پليدی است، امنيت و عبادت فارغدلانۀ مسلمين نيز ناشی از حكومت‌گری و مملكت‌داری حاكمان است.
در واقع مولانا زحمات معين‌الدين پروانه را همچون پليدی يا هيزمی می‌داند كه به حال مسلمين مفيد است و لاجرم مورد عنايت خدا. و اساسا چون مورد عنايت خداست، نقش هيزم پليد مفيد را در اين عالم به او واگذار كرده‌اند.
کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: اندر حکایت رابطۀ مولانا و صدرالدین قونوی مولانا و غیرت و ابلیس و عارف مولانا و "تقوا" و "بخت" از بورَک قونیه تا وحدت وجود مولانا و قرآن و ایمان و گمان در چادر کسی پنهان است مولانا و "دعوت" و "اختیار" مولانا و سایه و آیه نگاهی به نیمچه‌سخنرانی‌های مولانا
منبع: عصر ایران
کلیدواژه: فیه ما فیه مولانا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۹۵۰۹۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
باید بعد از انتخابات «لیست‌بندی‌ها» را کنار گذاشت
احمد نادری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، درباره وضعیت لیست‌های انتخاباتی برای دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم، اظهار کرد: نکته‌ای را مایلم عرض کنم و آن بحث «لیست» در انتخابات است؛ البته هنوز مرحله دوم انتخابات باقی مانده و طبیعتاً باید منتظر باشیم تا جریان‌های مختلف باز هم لیست‌های مختلف ارائه دهند و طبعاً بنده هم ممکن است در بعضی لیست‌ها حاضر یا غایب باشم.
مردم در دور اول انتخابات به یک لیست رأی ندادند
وی ادامه داد: اما از این واقعیت نباید غفلت کرد که به لیست‌بندی به این شکلی که در انتخابات رخ داد، نقدهای بسیار جدی وارد است. لیست‌ها بیش از آنکه بر اساس تمایز رویکردها و برنامه‌ها در حوزه‌های مختلف حکمرانی باشد، با محوریت افراد و چهره‌های شاخص شکل گرفته بودند و اتفاقاً آرای مردم نیز از این جهت معنادار بوده است و به نوعی نشان دادند که دیگر مثل ادوار قبل نبود که به یک لیست واحد رأی دهند.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: البته این پدیده ریشه در یک وضعیت ساختاری در نظام انتخاباتی ما دارد و این است که ما در ایران «حزب» به معنای واقعی نداریم؛ حزب به این معنا که راهبردها و رویکردهای ثابت و از پیش‌مشخصی در حوزه‌های مختلف حکمرانی وجود داشته باشد و همین باعث می‌شود که در ایام انتخابات، گروه‌بندی و دسته‌بندی‌های موقتی شکل بگیرد که چندان هم پایا و ماندگار نیست.
نادری افزود: به همین دلیل ما و گروهی از دوستان هم‌فکر که همگی از نخبگان دانشگاهی هستند، کوشیده‌ایم با تأسیس «جمعیت جماران» در حد توان بر این مشکل فائق آییم و در حوزه‌های مختلف حکمرانی، رویکردها و برنامه‌های ثابت و منسجمی را طراحی و تدوین کنیم.
تفاوت لیست‌های انتخاباتی بنیادین نیست
عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: نکته‌ای دیگر که به طور جدی باید مدنظر داشته باشیم این است که همه لیست‌هایی که در تهران توانستند آرای مردم را جلب کنند، متعلق به جریان انقلاب هستند. به عبارتی دیگر تفاوت لیست‌ها بر اساس اختلافات بنیادین نیست، بلکه بر اساس تمایزات درون‌گفتمانی لیست‌های مختلف ارائه شده است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در مجلس آینده تقسیم‌بندی حزبی و سیاسی را چگونه پیش‌بینی می‌کنید، گفت: نکته مهم‌تر این است که این تمایزات و لیست‌بندی‌ها هر چه بودند، تا پیش از انتخابات کارکرد داشته و دارند و پس از اتمام انتخابات باید این تمایزات و این دسته‌بندی و لیست‌بندی‌ها را رها کرد و سوگیری‌ها و جهت‌گیری‌ها می‌بایست بر اساس تخصص و رویکردهای کارشناسی و مصالح و منافع ملی باشد.
کاندیدای دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در واکنش به سوالی مبنی بر اینکه مهمترین موضوعی که در مجلس آینده با توجه به حوزه تخصصی شما باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد، چیست؟ گفت: پیش از آنکه به موضوع خاص و مشخصی اشاره کنم، ترجیح می‌دهم به یک مسأله روش‌شناختی در حوزه حکمرانی اشاره کنم که آن را «روزمرگی در حکمرانی» نامیده‌ام.
وی توضیح داد: منظور از این مسأله روش‌شناختی این است که ما در بسیاری از حوزه‌های حکمرانی با این مشکل دچار هستیم که به جای آنکه با نگاه ساختاری و بلندمدت مسائل و مشکلات کشور را تبیین کنیم و دنبال حل و رفع آنها باشیم، رویکرد کوتاه‌مدت، مقطعی و دوره‌ای را برگزیده‌ایم و این نگاه باعث شده است که اگر در حوزه قانون گذاری و اجرا تصمیم و اقدامی اتخاذ می‌شود، مشکلات به طور اساسی و ریشه‌ای حل نمی‌شود و پس از مدتی با شکل جدیدی بازتولید و تکرار می‌شود. به دیگر سخن، در برخی حوزه‌های حکمرانی در چرخه‌ای از مسائل و مشکلات گرفتار شده‌ایم که همواره در شکل و صورت جدیدی گریبان جامعه و حکمرانی را می‌گیرد.
مشکلات را باید به طور ریشه‌ای بررسی کرد
نادری تاکید کرد: با این توضیح اگر از مشکلی سخن می‌گویم، باید آن را در ربط و پیوند با عوامل و ریشه‌های ساختاری آن بررسی کرد و دنبال راه‌حل گشت. با توجه به اینکه بنده معلم علوم اجتماعی هستم، مسائل اجتماعی و فرهنگی بیش از هر چیز فکر و توجهم را جلب می‌کند که در این باره می‌توان به مجموعه‌ای از مشکلات اشاره کرد؛ از مسائل خانواده و جمعیت گرفته تا مسأله ناامیدی اجتماعی و میل روزافزون به مهاجرت و انواع آسیب‌های اجتماعی. البته همان‌طور که قبلاً گفتم این مشکلات و مسائل را باید به طور ریشه‌ای و در پیوند با دیگر حوزه‌های حکمرانی به ویژه حوزه اقتصاد و معیشت مورد بررسی قرار داد.
کاندیدای دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اولویت شما در مجلس آینده برای حضور در کدام کمیسیون خواهد بود، اظهار کرد: از سال ۱۳۹۹ سازوکار عضویت در کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی تا حدودی تغییر یافته است و عضویت در یک کمیسیون خاص، بر مبنای فرم امتیازبندی و کسب امتیاز در شاخص‌های مدرک تحصیلی، رشته تحصیلی در دانشگاه، سمت و پست‌های مدیریتی و … صورت می‌گیرد. بنابراین با توجه به آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی و حوزه تخصصی خود مایل به عضویت در کمیسیون آموزش و تحقیقات یا کمیسیون اجتماعی یا کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی هستم.
وی درباره علت تمایل خود به عضویت در کمیسیون آموزش و تحقیقات، بیان کرد: اینجانب عضو هیأت علمی دانشگاه هستم، به عبارتی در دانشگاه شاغل هستم، همچنین در دوره حاضر مجلس شورای اسلامی چهار سال عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات بوده‌ام و دوره‌ای نیز به عنوان نایب رئیس اول کمیسیون آموزش و تحقیقات در مجلس شورای اسلامی فعالیت کرده‌ام.
نادری در مورد علت تمایل خود به عضویت در کمیسیون اجتماعی مجلس نیز توضیح داد: بنده فارغ‌التحصیل رشته مردم‌شناسی سیاسی و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران هستم، همچنین سال ۱۳۹۸ الی ۱۴۰۰ رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران بوده‌ام و در حال حاضر رئیس فراکسیون مقابله با آسیب‌های اجتماعی در مجلس شورای اسلامی هستم.
کاندیدای دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در ادامه در توضیح علت تمایل خود به عضویت در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، گفت: همان طور که عنوان کردم فارغ‌التحصیل رشته مردم‌شناسی سیاسی از دانشگاه فرایه آلمان هستم، در مدتی که خارج از ایران مشغول به تحصیل بودم هم در سطح بین‌المللی فعالیت سیاسی داشتم به طوری که سال ۲۰۱۰ دبیر مجمع انجمن‌های اسلامی منطقه آلمان بودم. همچنین در مجلس شورای اسلامی، رئیس شورای اجرایی اتحادیه بین‌المجالس جهانی IPU و رئیس گروه دوستی ایران با کشورهای آلمان، اتریش، برزیل، بولیوی و پاناما هستم.
کد خبر 6089601
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان